Emocje i stres w życiu nastolatka oraz wybrane metody radzenia sobie z nimi
Nastolatkowie różnią się w wielu różnych aspektach zarówno od dzieci, jak i osób dorosłych. Dotyczy to również reakcji na stres.W okresie dojrzewania rośnie u nastolatków wyczulenie na stres. Mają oni też dużo mniejszą niż dorośli tolerancję na trudne sytuacje, których doświadczają. Okres dorastania jest szczególnym etapem rozwoju, który rządzi się swoimi prawami. Zmiany, jakim podlega wówczas centralny układ nerwowy, sprawiają, że młodzi ludzie mogą silniej reagować na stres, ale i ponoszą tego większe koszty. Oznacza to, że może im być dużo trudniej radzić sobie z przeciwnościami. Silniejsza i dłużej trwająca reakcja stresowa sprawia, że są bardziej narażeni na niszczące działanie kortyzolu, co może skutkować depresją, rozlicznymi problemami zdrowotnymi, osłabieniem układu odpornościowego. Brak pomocy ze strony dorosłych w poradzeniu sobie z napięciem związanym z działaniem hormonów stresu sprawia, że nastolatkowie przyzwyczają się do podwyższonego poziomu napięcia, przez co stają się bardziej podatni na zachowania ryzykowne i wykształcenie niekonstruktywnych sposobów radzenia sobie z emocjami. Dlatego tak ważne jest, aby młodzi ludzie w trudnych dla siebie sytuacjach otrzymywali wsparcie i zrozumienie ze strony rodziców, a w razie potrzeby – wsparcie psychologa.Poniżej prezentuję wybrane metody radzenia sobie ze stresem do wykorzystania w szkole i w domu. Uproszczony Trening Jacobsona – tj. progresywna relaksacja mięśni (PMR) polega na naprzemiennym napinaniu i rozluźnianiu głównych partii mięśni. Stosowany regularnie pozwala na redukowanie stresu w ciele i rozwijanie świadomości własnego ciała. Ćwiczenie oddechu „na planie kwadratu”1. wdech nosem, w myślach liczymy do czterech,2. przytrzymanie oddechu, w myślach liczymy do czterech,3. wydech ustami, w myślach liczymy do pięciu.Maksymalna liczba oddechów to dziesięć. Wydech z użyciem słomkiWdychamy powietrze nosem, następnie wydychamy przez słomkę. Jej użycie wydłuża fazę wydechu. Ćwiczenie należy powtórzyć dwa–trzy razy w ciągu około trzech minut.Przedłużający się stres i brak wsparcia ze strony dorosłych mogą mieć dla nastolatków katastrofalne następstwa. Jeśli zatem zauważasz u swojego dorastającego dziecka objawy takie jak: trudności z wyrażaniem emocji, obniżoną motywację, agresywne zachowania wobec bliskich osób, trudności w szkole, wycofanie z relacji rówieśniczych czy rodzinnych, a jest Ci jako rodzicowi czasami trudniej rozmawiać – warto skorzystać z konsultacji psychologa.
Hipnoterapia
Hipnoterapia jest rodzajem psychoterapii, podczas której wykorzystuje się techniki hipnotyczne, wykorzystywana jest w diagnozowaniu i leczeniu chorób.Dzięki hipnozie zwiększa się uważność i koncentracja danej osoby – co ułatwia oraz przyśpiesza proces terapii i często pozwala uzyskać danej osobie odpowiedzi lub myśli, które w zwykłym stanie umysłu nie są jej znane. To również wspaniałe narzędzie do pracy z podświadomością. Określone rezultaty można osiągnąć zarówno w głębokim, jak i niskim poziomie hipnozy. Ponadto hipnoterapia to świetne narzędzie do podniesienia poczucia własnej wartości, samooceny oraz pracy nad osiągnięciem wymarzonych celów i rozwojem osobistym. Odbywa się to za pośrednictwem pozytywnych sugestii, jakie daje hipnoterapeuta. To niejako „wgląd” we wspomnienia, odreagowywanie emocji oraz ich transformacja. Hipnoterapia, czyli leczenie w hipnozie, ma pomóc zdemaskować przyczyny różnych zaburzeń, które tkwią w naszej podświadomości. Można w ten sposób zmierzyć się z nieprzepracowanymi, wypartymi ze świadomości konfliktami. Hipnoterapia pomaga w diagnozowaniu i leczeniu:– nerwic,– stanów lękowych – lęk społeczny, lęk przed konkretnymi sytuacjami – egzamin, wystąpienie publiczne itp;– zaburzeń osobowości,– nałogów,– nawyków, zarówno psychologicznych jak i przejawiających się w zachowaniu – wchodzenie w konflikty, problemy rodzinne, niekontrolowane zachowania takie jak obgryzanie paznokci, skubanie, tiki, zachowania kompulsywne, itp.– fobii i reakcji paniki – agorafobia, hydrofobia, ataki paniki przed trudnymi sytuacjami, lataniem samolotem itp.– ciężkich przeżyć osobistych,– stresu pourazowego,– depresji,– stresu i trudności ze snem,– bólu itp. Hipnoterapia jest stanem, w którym można się głęboko zrelaksować, zredukować napięcie mięśniowe, poprawić swoje samopoczucie. Hipnoterapia wykorzystywana jest także do:• szybszego powrotu do zdrowia,• sprawniejszego uczenia się,• polepszenia pamięci i koncentracji,• poprawienia życia erotycznego. Jak wygląda sesja hipnoterapii? Każda sesja hipnoterapii zaczyna się od wywiadu odnośnie problemu, z którym zgłasza się pacjent, ogólnej konsultacji oraz ustalenia celów terapii – ten etap zazwyczaj obejmuje 2-3 spotkania.Kolejnym krokiem są sesje z indukcją hipnotycznego transu. Techniki hipnoterapeutyczne wprowadza się z ostrożnością i uważnością na reakcje pacjenta oraz na bieżąco dostosowuje się poszczególne procedury. Indukcja hipnotycznego transu może być formalna lub konwersacyjna- przypominająca zwykłą rozmowę. Niezależnie od rodzaju indukcji i głębokości transu, przez cały czas zdajesz sobie sprawę z tego co się dzieje. Hipnoza to nie jest sen, w stanie hipnozy świadomość tego co się dzieje jest cały czas zachowana. Przypomina to trochę stan marzeń na jawie, albo stan intensywnej koncentracji i nie ma nic wspólnego ze snem. Podczas seansu nie można nikogo zmusić do tego, aby wykonał jakieś rzeczy wbrew własnej woli. Zahipnotyzowany pacjent ma możliwość wyboru – czy chce, czy nie chce przyjąć jakieś rozwiązane. Hipnoterapia jest bardzo indywidualną sprawą – niektórym osobom wystarczy parę spotkań, inne będą leczone w ten sposób nawet przez kilka lat. W stan hipnozy może wejść praktycznie każdy – poza dziećmi do 7 roku życia i osobami, które mają problem z rozdwojeniem jaźni.
Zachowania ryzykowne u dzieci i młodzieży
Czym są zachowania ryzykowne u dzieci i młodzieży? Przykłady.Tym terminem określa się różne działania niosące ryzyko negatywnych konsekwencji dla zdrowia fizycznego, psychicznego jednostki, jak i dla jej otoczenia społecznego. Do najpoważniejszych zachowań ryzykownych zalicza się:– używanie substancji psychoaktywnych (palenie tytoniu, picie alkoholu, upijanie się),– używanie marihuany i innych narkotyków, używanie leków,– przedwczesna aktywność seksualna,– zachowania agresywne, przemoc, cyberprzemoc,– zagrożenia behawioralne związane z nadmiernym korzystaniem z telefonu, graniem w gry komputerowe i inne, hazardem, internetem i niewłaściwym zachowaniem w sieci,– drobne wykroczenia, wandalizm, chuligaństwo,– zaniedbywanie obowiązków szkolnych,– wagary,– ucieczki z domu. Liczne badania wykazały, że zachowania ryzykowne najczęściej ze sobą współwystępują. Jedno zachowanie pociąga drugie. Picie alkoholu czy odurzanie się narkotykami często współwystępuje z zachowaniami agresywnymi, przestępczymi i wczesną aktywnością seksualną. Palenie tytoniu uważa się za pierwszy krok na drodze ku poznaniu dalszych przyjemności. Wiadomo również, że zachowania ryzykowne mogą się zastępować. Jeżeli jedno zachowanie jest utrudnione lub niemożliwe, nastolatek może wybrać inne. Przyczyny – co popycha młodzież, a nawet dzieci do działań, które w konsekwencji nie czynią ich życia lepszym, bardziej godnym czy atrakcyjnym? Najczęstsze motywy zachowań ryzykownych:– ucieczkowe: od problemów szkolnych, trudnej sytuacji rodzinnej etc.,– konformistyczne: kiedy młode osoby chcą upodobnić się do innych,– egzystencjalne: kiedy chcą zapełnić życiową pustkę,– eksploracyjne: wynikające z chęci poszukiwania czy przeżycia czegoś nowego,– hedonistyczne: dążące do osiągnięcia przyjemności,– prestiżowe: np. ukazywanie siebie jako osoby „lepszej”, ważniejszej niż w rzeczywistości. Czynniki chroniące – istnieją także czynniki chroniące przed występowaniem zachowań ryzykownych.Czynniki chroniące to cechy, sytuacje, warunki i wydarzenia życiowe, które zmniejszają prawdopodobieństwo wystąpienia problemów i zaburzeń, w tym wypadku – zachowań ryzykownych bądź też przyczyniają się do minimalizacji ich intensywności. Według wspomnianej wyżej koncepcji, dzięki czynnikom chroniącym młoda osoba jest bardziej odporna na działanie czynników ryzyka, a co za tym idzie – mniej podatna na podejmowanie zachowań problemowych. Do czynników chroniących można zaliczyć m.in:– łączy je silna więź emocjonalna z rodzicami,– interesują się nauką szkolną, zależy im na dobrych wynikach, dążą do sukcesu szkolnego, odpowiedzialnie realizują obowiązek szkolny,– szanują prawo, normy społeczne, wartości ogólnoludzkie,– posiadają i uznają autorytety społeczne,– przynależą do pozytywnej grupy i dobrze się z tym czują. Czynniki ryzyka zachowań problemowych dzieci i młodzieży:– czynniki środowiskowe ( dostępność substancji psychoaktywnych, wzorce zachowań społecznych, wysoki poziom zagrożenia przestępczością i przemocą, ubóstwo, bezrobocie, brak możliwości spędzania czasu wolnego w sposób atrakcyjny),– czynniki rodzinne (nieprawidłowe wzorce dla dziecka, gorsza opieka nad dzieckiem, niski status społeczno-ekonomiczny rodziny tj. niskie dochody, niski poziom edukacji rodziców, przyzwolenie rodziców na przyjmowanie substancji psychoaktywnych przez dzieci, nieprawidłowa realizacja ról rodzicielskich tj: brak granic, zbytnia kontrola, niekonsekwentne postępowanie),– czynniki związane z grupą rówieśniczą (przyjmowanie substancji i podejmowanie innych zachowań problemowych przez rówieśników, akceptacja przyjmowania substancji psychoaktywnych przez rówieśników, chęć przynależności do grupy (związana z potrzebą afiliacji) i dostosowania się – konformizm),– czynniki związane ze środowiskiem szkolnym (trudności w nauce, konflikty z nauczycielami i innymi uczniami, poczucie osamotnienia, doświadczanie przemocy psychicznej i fizycznej w szkole, zbyt duże wymagania, brak jasnych przepisów dotyczących podejmowania zachowań ryzykownych przez młodzież, brak konsekwencji wynikających z nieprzestrzegania przepisów),– związane z cechami jednostki i jej wcześniejszymi doświadczeniami (niedostosowanie społeczne, niskie poczucie własnej wartości). Skutki podejmowania zachowań ryzykownychWyniki analiz przeprowadzonych w ramach wielu badań wskazują na występowanie związku między podejmowaniem przez młodzież zachowań ryzykownych a nasileniem objawów stresu psychologicznego, objawów depresyjnych, złego samopoczucia psychicznego, trudnościami w szkole, złymi relacjami z rodzicami i rówieśnikami, zwiększonym ryzykiem utrzymania niebezpiecznych zachowań w przyszłości oraz rozwojem uzależnień, zwiększonym ryzykiem występowania chorób, takich jak choroby układu sercowo-naczyniowego. PodsumowanieZachowania ryzykowne mogą nieść ze sobą długotrwałe i poważne konsekwencje dla funkcjonowania młodych osób, także w dorosłości. Należy kłaść duży nacisk na profilaktykę ich występowania, ale także nie odrzucać młodych osób, które stosują je, by w ten sposób radzić sobie z rozmaitymi problemami. To, co w obszarze tego zagadnienia wydaje się być szczególnie istotne, to otwartość, jaka jest niezbędna do jakiejkolwiek współpracy z młodym człowiekiem. Pomaganie nastolatkom wymaga od nas, dorosłych, podejmowania nieustannych prób zrozumienia ich oraz porzucenia pozycji wszechwiedzącego eksperta. To młody człowiek najwięcej wie o sobie, zaś osoba pomagająca posiada wiedzę dotyczącą problemu. Tylko połączenie tych dwóch „frontów” może przynieść realne, pozytywne skutki.
Terapia par i małżeństw
Jest to terapia dla par będących w kryzysie i przeżywających narastające nieporozumienia w związku. Pozwala na spotkanie się z partnerem na neutralnym gruncie, wyrażenie uczuć i potrzeb oraz zrozumienie oczekiwań i uczuć partnera. Terapia par/małżeństw może pomóc w osiągnięciu większej intymności oraz w poprawie zadowolenia z bycia razem. Terapia par skierowana jest zarówno do osób pozostających w związkach formalnych jak i nieformalnych. Ma na celu wspólne rozwiązanie problemu, poprawę jakości relacji czy polepszenie komunikacji między partnerami. Terapia par może okazać się pomocna w przypadku par:* będących w kryzysie małżeńskim/partnerskim (oddalenie się od siebie partnerów, nieumiejętność wyrażaniu uczuć, potrzeb, kłopoty w porozumiewaniu się),* przeżywających powtarzające się, nierozwiązane konflikty,* odczuwających silną zależność od siebie (trudności w zachowaniu autonomii),* stojących w obliczu podjęcia trudnej, ważnej decyzji życiowej (posiadanie dziecka, adopcja, separacja, rozwód),* będących w ważnej, osobiście trudnej sytuacji życiowej (narodziny dziecka, odejście dziecka z domu, utrata pracy przez jednego z partnerów, choroba),* doświadczających braku zaufania do partnera (zdrada, pojawienie się nałogu, hazard),* które nie czują satysfakcji w związku (w tym seksualnej), bliskości, czują się niedoceniane, niesłuchane,* które czują zbyt duży wpływ innych ludzi na ich związek (były partner, rodzice),* domninacja jednego partnera i obniżanie poczucia wartości drugiego (pasywnego partnera),* wzajemny antagonizm, obwinianie się. Kluczowymi celami terapii par są:* konstruktywne rozwiązanie problemów,* poprawa jakości wzajemnych relacji, pogłębienie bliskości, intymności pomiędzy partnerami,* pomoc w osiągnięciu lepszego wzajemnego zrozumienia i zaspokojenia potrzeb własnych i partnera,* praca nad indywidualnym rozwojem każdego z partnerów. Psycholog wspiera parę w poszukiwaniach źródła pojawiających się trudności. Dzięki temu, że jest niezaangażowany w konflikt, ma możliwość obiektywnego spojrzenia na naturę i przyczyny problemów. Pomaga parze przyjrzeć się historii jej związku i zastanowić nad tym, czego objawem mogą być ich aktualne trudności, które często bywają uzewnętrznieniem tkwiących głębiej, niejawnych konfliktów. Identyfikacja tych obszarów i ich omówienie daje szansę na znalezienie konstruktywnych rozwiązań. Terapia par rozpoczyna się jednym lub kilkoma spotkaniami z psychologiem zwanymi konsultacjami. Ich celem jest wstępne znalezienie źródła trudności oraz ustalenie wspólnej chęci do pracy i obszarów do zmiany dla obojga partnerów. Następnie określony zostaje cel terapii, jak często para będzie się spotykała z psychologiem oraz jak długo będą trwały spotkania.Sesje, czyli spotkania pary z psychologiem mogą być dłuższe niż w przypadku terapii indywidualnej i trwają zwykle od 50 minut do półtorej godziny (w zależności od stylu pracy psychologa i umowy z daną parą).
Zaburzenia lękowe — objawy, przyczyny, rodzaje i leczenie
Zaburzenia lękowe, nazywane inaczej zaburzeniami nerwicowymi, należą do grupy zaburzeń psychicznych, w których dominującym objawem jest odczuwanie emocji lęku. Lęk jest stanem, który pojawia się pomimo braku racjonalnych powodów wyjaśniających jego wystąpienie. Osoby z zaburzeniami lękowymi oczekują, że wydarzy się coś złego, natomiast nie są w stanie sprecyzować, czego konkretnie ten lęk dotyczy. Skutkiem tego jest pojawieniem się reakcji nieadekwatnych do sytuacji. Wpływa to na utrudnienie codziennego funkcjonowania oraz znaczne obniżenie nastroju. Lęk bywa źródłem często niewidocznego, lecz ogromnie silnego cierpienia psychicznego. Psychiczne objawy lęku:* silne uczucie zagrożenia,* nadmierną czujność,* nagle pojawiające się uczucie niepokoju,* drażliwość,* zaburzenia pamięci,* derealizację i depersonalizację,* ciągłe uczucie zmęczenia,* problemy ze snem,* poczucie, że zaraz stanie się coś złego,* problemy w skupieniu uwagi oraz trudności z koncentracją. Fizyczne objawy lęku:* drżenie całego ciała,* bóle pleców oraz bóle głowy,* zwiększoną męczliwość,* pojawiające się uczucie duszności,* uczucie dyskomfortu w jamie brzusznej,* nadmierne pocenie,* zimne dłonie oraz stopy,* problemy ze strony układu pokarmowego,* częste oddawanie moczu,* objawy ze strony układu krążenia (kołatanie serca),* suchość w ustach oraz trudności w przełykaniu,* zaczerwienienie skóry lub blednięcie,* mutyzm (fizyczna niemożność posługiwania się mową przy jednoczesnym zachowaniu rozumienia mowy). Przyczyny zaburzeń lękowych:* zaburzenia psychiczne występujące w rodzinie pochodzenia – mogą stanowić predyspozycję do wystąpienia u nas zaburzeń lękowych, jednak nie oznacza to, że jeśli ktoś w rodzinie zmagał się z problemami na tle psychologicznym, automatycznie dotkną one także nas,* stresujące wydarzenia – zmiana pracy, mieszkania, ciąża i narodziny dziecka, doświadczenie traumatycznego wydarzenia, śmierć bliskiej osoby, doświadczanie przemocy słownej, seksualnej, fizycznej czy emocjonalnej,* problemy ze zdrowiem fizycznym – najczęstszymi chorobami somatycznymi wyzwalającymi lęk są problemy hormonalne, cukrzyca, astma, choroby serca,* substancje psychoaktywne – substancje takie jak alkohol, marihuana, amfetamina, środki uspokajające, mogą wyzwalać lęk, szczególnie kiedy efekty przyjęcia danej substancji ustępują. Również ludzie z już występującym lękiem, dążąc do jego zredukowania niekiedy przyjmują coraz więcej tych substancji, co krótkoterminowo może być skuteczne, jednak w dalszej perspektywie wzmaga i utrwala uczucie lęku w mechanizmie błędnego koła,* czynniki osobowościowe – badacze sądzą, że pewne cechy osobowościowe jak np. perfekcjonizm, nasilona potrzeba kontroli czy niska samoocena mogą predysponować do lękowości. Rodzaje zaburzeń lękowychZe względu na mnogość objawów oraz różnorodność sytuacji, które są wyzwalaczami dla reakcji lękowej, zaburzenia lękowe podzielone zostały na: fobie specyficzne, fobię społeczną, zespół lęku uogólnionego, zaburzenie po stresie urazowym (PTSD), lęk paniczny bez agorafobii, lęk paniczny z agorafobią oraz zaburzenie obsesyjno-kompulsywne. Fobie specyficzne – jest to stan, w którym występuje nadmierny, nieuzasadniony lęk przed określonymi sytuacjami lub przedmiotami. Osoba, u której występują tego typu lękowe objawy, zdaje sobie sprawę z ich irracjonalności. Do fobii specyficznych zaliczamy m.in.: lęk przed zwierzętami, lęk przed środowiskiem naturalnym (np. brudem), fobie sytuacyjne (lęk przed mostami, windami), fobię przed krwią oraz inne fobie takie jak np. lęk przed śmiercią. Fobia społeczna – głównym objawem fobii społecznej jest lęk przed wszelkimi sytuacjami społecznymi. Osoby, u których występuje ten typ fobii, obawiają się, że ich zachowanie wywoła upokorzenie lub zażenowanie, które skutkować będzie napadami paniki. W konsekwencji tego starają się unikać wszelkich sytuacji, w których dochodzi do interakcji międzyludzkich. Zespół lęku uogólnionego – ten rodzaj zaburzeń występuje wtedy, gdy uczucie lęku jest uogólnione oraz trwa przynajmniej 6 miesięcy. Osoby w przebiegu tego rodzaju schorzenia odczuwają ciągły niepokój, zdenerwowanie oraz napięcie, które znacznie utrudnia codzienne funkcjonowanie. Zaburzenie po stresie urazowym (PTSD) – stany lękowe w przebiegu PTSD są wynikiem doświadczenia bądź bycia świadkiem traumatycznych wydarzeń. Skutkiem tego, jest przeżywanie ich na nowo w postaci nawracających, natrętnych myśli, snów oraz poczucia znajdowania się ponownie w centrum traumatycznych doświadczeń. Ciągłe przeżywanie przeszłych wydarzeń skutkuje odczuwaniem lęku oraz odrętwienia. Lęk paniczny bez agorafobii jest to nawracający stan, przejawiający się występowaniem napadów przerażenia. Stany te nie są wywoływane konkretnymi przedmiotami ani sytuacjami. Pojawiają się nagle i niespodziewanie. Napady te trwają zazwyczaj od kilku do kilkunastu minut. Lęk paniczny z agorafobią – napady paniki w przebiegu tego rodzaju schorzenia związane są z lękiem przed przebywaniem w otwartej przestrzeni, w tłumie lub sytuacji, w której (wedle subiektywnej opinii) w razie zaistnienia takiej potrzeby, nie otrzyma się pomocy. W rezultacie osoby z agorafobią unikają sytuacji i miejsc, w których doszło do napadów paniki. Zaburzenie obsesyjno-kompulsywne jest to rodzaj zaburzenia, w którego przebiegu pojawiają się obsesje (natrętne myśli) oraz kompulsje (natrętne, uporczywe zachowania). Są one wynikiem odczuwania lęku i stanowią nieadaptacyjny sposób poradzenia sobie z ciągłym napięciem i niepokojem. To, w jaki sposób będzie przebiegać leczenie zaburzenia lękowego jest w dużym stopniu uzależnione od sposobu przeżywania lęku, oczekiwań chorego, a także od tego co powoduje lęk. W przypadku zaburzeń lękowych wskazane jest jednak sięgnięcie po profesjonalną pomoc psychologiczną. Terapia psychologiczna może nie tylko pomóc powrócić choremu do równowagi, ale także zapobiec nawrotom lęku. Jest najefektywniejszym sposobem leczenia tego typu zaburzeń.
Gdy bliska osoba doświadcza lęku…
Rodzina i przyjaciele mogą odegrać ważną rolę w radzeniu sobie z zaburzeniem lękowym doświadczanym przez ich bliskich. Jeżeli zauważysz u bliskiej Ci osoby objawy zaburzeń lękowych – daj jej o tym znać, zapewnij o swoim wsparciu i chęci pomocy, o gotowości do uważnego wysłuchania bez oceniania. Spróbuj zachęcić ją do poszukania fachowego wsparcia, zaoferuj pomoc w znalezieniu odpowiedniego psychologa. Zachęć do wprowadzenia zdrowych nawyków (dostateczna ilość snu, regularne spożywanie posiłków, ćwiczenia), rozrywki, relaksujących zajęć. Pozostań z tą osobą w kontakcie, zaproponuj to samo pozostałym członkom rodziny oraz przyjaciołom, jednak nie naciskaj na kontakt nadmiernie.
Motywacja wewnętrzna
Czym jest motywacja wewnętrzna?Żródło motywacji może pochodzić z naszego wnętrza (motywacja wewnętrzna) lub być zewnętrzne w stosunku do nas (motywacja zewnętrzna).Z motywacją wewnętrzną mamy do czynienia wtedy, kiedy podejmujemy działanie bez żadnych widocznych zewnętrznych nagród – robimy coś, bo sprawia nam to przyjemność czy też daje okazję do poznawania czegoś nowego, poszerzania wiedzy bądź rozwijania swojego potencjału. Wybrane przykłady motywacji wewnętrznej:– Czytanie książki, w tym przypadku sam fakt czytania sprawia nam przyjemność i interesujemy się danym tematem, a nie np z konieczności napisania eseju na dany temat,– Uprawianie sportu, który sprawia nam przyjemność, a nie dlatego, by zdobyć określoną nagrodę,– Rysowanie, ponieważ czujesz się spokojny, szczęśliwy i spełniony, gdy rysujesz, a nie tylko dlatego, by zyskać lajki i pochwały u odbiorców. Filary motywacji wewnętrznej:Motywacja wewnętrzna jest wtedy, gdy motywatorem do działania jest czynność sama w sobie. To ona daje przyjemność, wykonujemy ja z własnej chęci, bez żadnych nagród czy kar. Dana aktywność jest dla nas na tyle atrakcyjna, że napędza nas do działania, które w rezultacie daje satysfakcję. Nad pytaniem „Skąd bierze się ta satysfakcja” pochyliło się dwóch psychologów: Edward Deci i Richard Ryan. Po wieloletnich badaniach stworzyli Teorię Samodeterminacji, z której wniosek jest taki, że motywacja wewnętrzna opiera się na trzech wrodzonych potrzebach psychicznych:– POTRZEBIE KOMPETENCJI – jestem skuteczny, jestem kompetentny, kontroluję rzeczywistość. Każdy z nas ma w sobie potrzebę rozwoju, potrzebę mistrzostwa, bycia coraz lepszym w tym, co robimy.– POTRZEBIE AUTONOMII – samodecydowanie o tym, jak i co robimy, możliwość wykazania się własną inicjatywą. Preferujemy sami decydować o tym, czego, jak i kiedy się uczyć, jeśli już sami o tym zadecydujemy to jesteśmy bardziej konsekwentni, w tym co robimy.– POTRZEBIE POCZUCIA WIĘZI – potrzebie przynależności do grupy. Jesteśmy istotami społecznymi, potrzeba przynależności do określonej grupy często nadaje sens naszemu życiu. Jako ludzie lubimy robić rzeczy, które służą grupie, do której chcemy przynależeć (rodzina, przyjaciele czy naród). Korzyści motywacji wewnętrznej:WYTRWAŁOŚĆ. Motywacja wewnętrzna zazwyczaj przekłada się na wyższy poziom wytrwałości. Ponieważ podejmujesz się zadania lub czynności dla osobistego poczucia spełnienia lub satysfakcji, a nie dla nagrody, bardziej prawdopodobne jest, że będziesz pracować nad nim aż do osiągnięcia sukcesu, niż gdybyś miał niewielkie lub żadne osobiste poczucie zaangażowania.ZAANGAŻOWANIE. Kiedy czynność, którą wykonujesz, sprawia nam przyjemność, jest bardziej prawdopodobne, że będziemy w nią mocniej zaangażowani.EFEKTYWNOŚĆ UCZENIA SIĘ.Badania pokazują, że motywacja wewnętrzna wspomaga proces przyswajania nowej wiedzy.LEPSZA EFEKTYWNOŚĆ. Ludzie wewnętrznie zmotywowani mają tendencję do osiągania doskonałych wyników w nauce i pracy. PodsumowanieIstotne jest to, aby świadomie zastanawiać się nad tym, co motywuje nas do podejmowania aktywności. Nie istnieje jeden niezawodny sposób na rozwinięcie wewnętrznej motywacji, jednak istnieje szereg rozwiązań, które można poznać na terapii własnej z psychologiem, a dzięki którym nasza wewnętrzna siła napędowa będzie pielęgnowana, co z kolei wesprze nas w osiąganiu naszych celów.
Poznaj sposoby na lepsze samopoczucie
Nasze samopoczucie potrafi pogorszyć się dosłownie w moment z przeróżnych powodów jak np. kłótnia z szefem czy wykańczający fizycznie dzień. Warto wtedy mieć w zanadrzu swoje własne, unikalne sposoby, dzięki którym będziemy mogli poprawić swój nastrój zawsze i wszędzie. Pamiętaj też, że regularne gorsze samopoczucie, które utrzymuje się od kilku tygodni do kilku miesięcy, może być objawem depresji, którego nie można lekceważyć i trzeba działać, umawiając wizytę u specjalisty psychologa, który oceni, czy potrzebujesz dalszego leczenia.Sposoby na poprawę samopoczucia, które tutaj przedstawiam, są szybkie do zastosowania dla każdego, zależne w 100% od Ciebie, nie wymagają specjalnego przygotowania. Są to sposoby banalnie proste i pewnie dobrze je znasz, jednak to w prostocie często drzemie największa siła. Zapraszam do lektury 1. USPOKÓJ ODDECHJednym z typowych pierwszych objawуw stresu jest przyspieszone płytkie oddychanie. Weź powoli głęboki wdech nosem i zrób jeszcze wolniejszy wydech ustami. Spróbuj zwiększyć ilość czasu poświęcanego na każdy oddech i obserwuj swoje ciało z uwagą. 2. PRZYTUL KOGOŚ, KOGO KOCHASZPrzytulenie działa uspokajająco. Istnieją dowody na to, że jeśli twój nastrój uległ pogorszeniu z powodu relacji międzyludzkich, przytulenie jeszcze bardziej pomoże ci go poprawić, niż poprawiłoby go w innych przypadkach. 3. WYJDŹ NA SPACERSpacery mają mnóstwo korzyści, od dotlenienia organizmu, po ruch fizyczny, który obniża poziom stresu i zmianę otoczenia, która również działa na nas korzystnie, szczególnie kiedy zmieniamy otoczenie na naturę. Bardzo dobrą metodą są spacery wśród zieleni (lasy i parki są więc dobrym pomysłem), ponieważ towarzystwo natury dodatkowo oddziałuje na nas kojąco. 4. POSŁUCHAJ ULUBIONEJ MUZYKIMuzyka potrafi działać cuda. Działa na emocje. Pobudza nas, motywuje, uspokaja. Poprawę stanów emocjonalnych człowieka przez muzykę nazywa się muzykoterapią. 5. PRZYGOTUJ SOBIE RELAKSUJĄCĄ KĄPIELGorąca woda ma działanie uspokajające i relaksujące, stąd jest dobrym pomysłem bezpośrednio przed pójściem do łóżka. Możesz rownież wzbogacić kąpiel olejkami eterycznymi, które dodatkowo zrelaksują Cię i dodają kąpieli pewne właściwości kojące. 7. SKUP SIĘ NA INNYCH – POMAGAJ, ROZMAWIAJPoprawę samopoczucia daje bliskość i dobre relacje z ludźmi. Człowiek jest istotą społeczną – do właściwego funkcjonowania potrzebni są mu inni. Czasami pomaga nawet niedługa rozmowa. Zły nastrój może szybko minąć, kiedy koncentrujemy się na kimś, np. pomagając mu w czymś zupełnie bezinteresownie albo sprawiając mu jakąś drobną przyjemność. To nawet nie musi być człowiek. Wspaniałymi „terapeutami” są psy lub inne zwierzęta domowe. Przytulanie, głaskanie lub zabawa z nimi zawsze poprawia humor. 8. ŁAP SŁOŃCE I RUSZAJ SIĘNa poprawę nastroju działa słońce, syntetyzując ważną dla biochemii organizmu witaminę D i ruch, dzięki któremu wytwarzają się w naszym ciele endorfiny (tzw. hormony szczęścia). Pozytywną zmianę w samopoczuciu odczuwa się w takim przypadku dość szybko, wystarcza zaledwie 20 – 30 minut. 9. DZIAŁAJ, PLANUJ I REALIZUJ, PODEJMUJ WYZWANIAKiepski nastrój bardzo często wynika z rutyny dnia, nudy, powtarzalności i przewidywalności wszystkiego, co nas otacza. Od czasu do czasu warto zatem przełamać to, podejmując jakieś wyzwanie, robiąc coś „szalonego” lub po prostu pierwszy raz. Niekiedy wystarcza nawet tylko jakieś postanowienie (niekoniecznie od razu czyn) lub stworzenie planu zrealizowania czegoś nowego. Najważniejsze jest to, żeby się w momencie kiepskiego samopoczucia szybko i mocno zaangażować w coś. Projekty nie muszą być kosztowne ani spektakularne. Nasze działanie (wyzwanie) może się skupiać przecież na prostych sprawach (np. upieczenie pierwszego w życiu ciasta). To pomaga! 10. UŚMIECHAJ SIĘ DO INNYCH, UŚMIECHAJ SIĘ DO SIEBIEŚmiech jest zdrowy dla ciała i ducha. Poprawia pracę przepony, działanie i wydolność naszego układu krążeniowo – oddechowego i oczywiście nastrój. Co ciekawe, poprawić samopoczucie może nawet sztuczny, tj. udawany, taki czysto mechaniczny śmiech / uśmiech odpowiednio długo utrzymywany na twarzy. On także stymuluje organizm do produkcji endorfin, które redukując napięcie i stres, w naturalny sposób poprawiają nam „humor”. Jedną z bardzo szybkich metod polepszania w ten sposób nastroju jest nieprzerwane uśmiechanie się przez co najmniej 60 sekund – do siebie, do innych, do lustra – jak kto woli. 11. OTACZAJ SIĘ PRZYJEMNYMI ZAPACHAMI, KOLORAMI I DŹWIĘKAMIŚwietnym polepszaczem nastroju jest dostarczanie naszym zmysłom przyjemnych bodźców. Aromaterapia, otaczanie się pozytywnie działającymi na nas kolorami, słuchanie energetyzujących utworów… wszystko to stosowane jest z powodzeniem od dawna. Poprawia nam humor ładny zapach kwiatów, perfumy, odpręża nas woń kadzidełek, dobrze czujemy się w pomieszczeniach o jasnych, słonecznych barwach, a muzyka potrafi jeszcze bardziej podbić ten pozytywny nastrój. Warto z tego wszystkiego korzystać – sprawdza się. 12. UTNIJ SOBIE 25-MINUTOWĄ DRZEMKĘZły nastrój może być efektem zmęczenia czy niewyspania. W takiej sytuacji idealnym lekarstwem jest szybkie zresetowanie organizmu, które w niecałe pół godziny znacząco poprawia nam samopoczucie i efektywność, dając niezbędny zastrzyk energii i chęci do życia. W ciszy i ciemności trzeba uciąć sobie drzemkę, najlepiej 25-minutową. Nie powinna ona trwać krócej niż 10 minut i dłużej niż 30, bo wtedy nie działa tak, jak powinna. Po takim śnie nasz mózg pracuje znacznie lepiej i zupełnie inaczej patrzymy na świat. Znika znużenie, poprawiają się możliwości intelektualne i fizyczne, które mogły wcześniej odpowiadać za kiepski nastrój. 13. ZAPISUJ, STOSUJ AFIRMACJEZłe myśli i złe samopoczucie trzeba nauczyć się kontrolować. Aby poprawić sobie nastrój i zdjąć z głowy nieco problemów, czyli tego, co nas denerwuje i nie pozwala się w danej chwili dobrze poczuć, można spróbować je zapisać. Taka lista złych rzeczy chodzących nam po głowie przelana na papier umożliwia mentalne ogarnięcie tematu, daje poczucie panowania nad sytuacją i pozwala łatwiej zaplanować rozwiązania. Dla zrównoważenia negatywnych myśli można też stosować pisane lub wypowiadane na głos afirmacje, które pozwalają skupiać się tylko na tym, co pozytywne i co może poprawiać nastrój. Treść afirmacji jest oczywiście sprawą indywidualną. 14. WYOBRAŹ SOBIE SWOJE BEZPIECZNE MIEJSCEJeżeli twój centralny układ nerwowy czuje się zagrożony, może być trudno przekonać swoje ciało, że powinno się zrelaksować. Jednym ze sposobów jest stworzenie wizualizacji miejsca, w którym czujesz się bezpiecznie i spokojnie, nawet jeśli jest to zmyślone miejsce, w którym nigdy nie byłeś. Łagodne fale, błękitne niebo – wszystko zależy od ciebie. Zamknij oczy i przenieś się tam w swojej wyobraźni, uspokajając swój umysł. Twoje ciało może podążyć za umysłem. 15. WYRAŹ WDZIĘCZNOŚĆPrzyjęcie postawy wdzięczności, nawet jeśli czujesz, że świat sprzysiągł się przeciwko tobie, może poprawić twoje samopoczucie psychiczne. Wzbudzanie w sobie wdzięczności, gdy w twoim życiu dzieją się złe rzeczy, może wydawać się sztuczne. Nie chodzi tu jednak o bycie zadowolonym z tych wszystkich złych rzeczy. Chodzi o to, by spojrzeć na swoje życie jak na całość i zobaczyć, że można znaleźć piękno i siłę nawet w niedoskonałościach. Takich sposobów na poprawę samopoczucia może być znacznie więcej, zawsze jednak chodzi o to samo – o przekierowanie swojej uwagi z tego, co niekomfortowe, nieprzyjemne, negatywne, nużące na coś, co budzi przyjemne odczucia, angażuje i generuje pozytywny nastrój (czy to fizycznie, czy czysto chemicznie).
Żałoba — psycholog pomoże w zrozumieniu i pogodzeniu się z trudną sytuacją
Żałoba – co to jest i jaką pełni funkcję?Żałoba jest psychiczną, społeczną i cielesną reakcją, stanowiącą odpowiedź człowieka na utratę najwyżej cenionych wartości i choć kojarzy się głównie ze śmiercią najbliższych, może również pojawić się, gdy nagle zabraknie ważnego uczucia, nadziei, pozycji społecznej, bezpieczeństwa, majątku, zdrowia, pracy. Żałoba niezależnie od kultury, niezależnie od czasów i tradycji, ma na celu pogodzenie się ze stratą. . Żałoba ma na celu pomoc w zaakceptowaniu nowego stanu rzeczy. W doświadczeniu żalu, bólu, poczucia straty. Żałoba to czas, w którym dana osoba może się przystosować do nowych okoliczności, rozwinąć i przezwyciężyć swój żal. To wszystko pozwoli jej iść dalej przez życie. Etapy żałobyFaza I – Szok, niedowierzanie, zaprzeczanie i otępienie – w tej fazie mowa w ogóle o rozpoczęciu procesu żałoby. Osoba nią dotknięta może negować rzeczywistość, nie wierzyć, że to, co się dzieje jest prawdziwe. Łudzić się, że to wszystko tylko ponury żart albo koszmar i zaraz wszystko będzie tak, jak dawniej. Taka osoba może przebywać w fazie odrealnienia, może stracić kontakt z rzeczywistością. To forma reakcji obronnej organizmu, która może trwać od kilku godzin do nawet kilku dni. Faza II – Tęsknota, żal i złość – W tym momencie osoba w żałobie uświadamia sobie, że stało się coś nieuchronnego i do głosu zaczynają dochodzić smutek i tęsknota, ale również złość na świat, innych ludzi, a czasami także na samego zmarłego. Jeśli śmierć poprzedziła długa i trudna choroba, wśród emocji na tym etapie może pojawić się też ulga, że bliska osoba już nie cierpi. To również normalne emocje i reakcje. Faza III – Dezorganizacja i rozpacz, która jest reakcją na to, co działo się podczas drugiego etapu – z jednej strony żywa jest świadomość, że bliski nie wróci, z drugiej zaczynamy myśleć o tym, że musimy żyć dalej, ale nie wiemy, jak to zrobić. To wyczerpujący moment, w którym ważne jest zrozumienie, że powrót do życia sprzed żałoby jest niemożliwy, jednak nadal można wieść dobre życie. „Prawidłowe” przejście przez tę fazę prowadzi nas do kolejnej, którą jest akceptacja, wieńcząca proces żałoby. Faza IV – Reorganizacja i akceptacja – w końcu osoba pogrążona w żałobie zaczyna odnajdować się w nowym świecie. Chaos dookoła niej coraz bardziej się porządkuje, pojawiają się nowe elementy, nowa rzeczywistość zaczyna się coraz bardziej kreować i wyłaniają się z niej konkretne elementy, którymi zaczyna żyć dana osoba. Nie znaczy to, że wcześniejsze fazy żałoby nie mogą powrócić – nadal jeszcze wszystko to może powrócić, jednak już w mniejszym natężeniu. Osoba dotknięta żałobą coraz bardziej uczy się też funkcjonowania w nowej rzeczywistości. Bywa jednak, że żałoba nie jest przeżywana w sposób zdrowy. Bywa, że ktoś nie może się otrząsnąć i przejść z jednej fazy do drugiej. Wtedy warto poszukać pomocy. Wsparcie bliskich jest bardzo ważne – nie odtrącaj wyciągniętych w Twoją stronę rąk.Warto pamiętać, że osoba, którą dotknęła patologiczna żałoba, wymaga profesjonalnej pomocy. W takim przypadku naturalny proces godzenia się ze stratą zostaje bowiem zaburzony, a patologiczny przebieg żałoby może mieć konsekwencje dla zdrowia fizycznego i psychicznego. Jak wspierać osoby w żałobie?Pierwszy warunek, jaki musi być spełniony, to Twoja obecność, która prowadzi do wytworzenia atmosfery wzajemnej otwartości i zaufania. Będąc w otoczeniu osoby przeżywającej żałobę, możesz być dla niej kimś, kto będzie jej towarzyszył w tym trudnym okresie. Cierpliwie, empatycznie słuchaj o uczuciach, nie sugeruj, jak ktoś powinien się czuć, nie porównuj ze swoimi przeżyciami. Nie pocieszaj! Nie powtarzaj trywialnych frazesów.Pozwól na okazanie emocji: wypłakanie się, wykrzyczenie, wyzłoszczenie, słowną agresję. Pomóż w zwykłych, codziennych czynnościach: zrób zakupy, ugotuj obiad, posprzątaj. Wskazuj wartości, które są istotne w życiu, ale nie w formie substytutów poniesionej straty. Motywuj do reorganizacji życia i wspieraj w tym. Okazuj akceptację i poparcie dla nowo podjętych kroków i działań. Rozprosz wątpliwości i zapewnij, że dana osoba uczyniła wszystko, co powinna była uczynić dla zmarłego, a jej wysiłek był znaczący i ważny. Nie nadawaj sensu cierpieniu, to nie jest Twoje zadanie. Nie szukaj pozytywnych stron utraty. Pomóż w znalezieniu fachowej pomocy. Jak można sobie pomóc?Pozwól sobie na cierpienie, nie szukaj nadmiaru zajęć, ani towarzystwa, by na siłę zagłuszyć ból. Wyrażaj emocje, nawet bardzo negatywne, nawet w stosunku do osób zmarłych – kiedy płaczesz, krzyczysz – czujesz ulgę. Uwalniasz napięcie. Otwierasz puszkę sprężonego bólu. Pamiętaj o podstawowych potrzebach swojego ciała, nie zaniedbuj jedzenia ani spania. Otwórz się przed kimś, kto potrafi słuchać. Poszukaj grupy wsparcia lub pomocy psychologa. Psychologiczna pomoc w żałobie koncentruje się na odnalezieniu i wspólnym przebyciu drogi od bólu utraty do wewnętrznej równowagi, dojrzałego smutku, wyrażającego się w pogodzie ducha.
Myślisz o samobójstwie i szukasz pomocy?
CZYM SĄ MYŚLI SAMOBÓJCZE?„Moje życie nie ma sensu”, „lepiej żeby mnie już tu nie było” to przykłady myśli samobójczych, które mogą stanowić sposób na uwolnienie się od problemów. Mogą pojawić się na każdym etapie życia, niezależnie od wieku. Myśli samobójcze to przekonania o przymusie odebrania sobie życia oraz planowanie jego wykonania. Towarzyszą rozważaniom egzystencjalnym. Zazwyczaj poprzedzają je myśli rezygnacyjne, które dotyczą przemyśleń dotyczących bezsensu swojego życia i atrakcyjności śmierci. Myśli samobójcze mogą prowadzić do prób samobójczych, czyli konkretnych działań mających na celu odebranie sobie życia. Mogą im towarzyszyć zachowania autoagresywne m.in. samookaleczenia. SKĄD SIĘ BIORĄ MYŚLI SAMOBÓJCZE?Depresja jest najczęstszą przyczyną samobójstw. Jednak nie tylko osoby z zaburzeniami czy chorobami psychicznymi popełniają samobójstwa. Problemy finansowe, przewlekłe choroby somatyczne, rozpad związku, utrata pracy, problemy z identyfikacją seksualną to również częste przyczyny targnięcia się na własne życie.Niebezpiecznym czynnikiem może być także stosowanie środków psychoaktywnych, które wpływają na świadomość, często powodując halucynacje bądź lęk prowadzący do aktu samobójczego. To dzieje się poza kontrolą umysłu, jednak dla osoby pod wpływem narkotyku, zagrożenie od którego np. ucieka w śmierć jest realne i przytłaczające.Najbardziej szokujące i wstrząsające w odbiorze społecznym są samobójstwa nastolatków. Przyczyny są różne, w dużej mierze wpływ na ten ostateczny krok ma alienacja i konflikty w środowisku rodzinnym i szkolnym. Dorośli, rodzice często nie zdają sobie sprawy jak silny wpływ na życie młodych, wrażliwych ludzi ma środowiskowy hejt, piętnowanie inności, wyśmiewanie, szydzenie czy cyberstalking. Według danych statystycznych Polska jest na drugim miejscu w Europie pod względem samobójstw nieletnich. MYŚLISZ O SAMOBÓJSTWIE? POSZUKAJ POMOCY!Jeśli doświadczasz myśli samobójczych, nie gódź się na nie. Możesz myśleć nawet o tym, że to jedyne dobre rozwiązanie w Twojej sytuacji, ale to nieprawda. Zawsze jest coś, co możesz zrobić. Nie zamykaj się na pomoc innych ludzi. Jeśli czujesz, że w Twoim otoczeniu nie ma nikogo, kto mógłby Ci pomóc, nadal nie jesteś sam. Zgłoś się do psychologa czy zapisz na konsultację psychiatryczną. Wydaje Ci się to zanadto przerażające i przytłaczające? W takim razie zacznij od telefonu zaufania. JAK WSPIERAĆ OSOBĘ, KTÓRA MYŚLI O SAMOBÓJSTWIE?Jeśli wiesz lub przypuszczasz, że ktoś w Twoim kręgu przeżywa trudne chwile, ma poważne problemy, jest chory, samotny, przechodzi kryzys – nie odwracaj głowy.�Jeśli ktoś z Twoich bliskich czy znajomych mówi wprost, miedzy wierszami lub pisze w mediach społecznościowych o samobójstwie zachowaj czujność, nie unikaj tej osoby.�Z drugiej strony, nie bierz na siebie odpowiedzialności za całościową pomoc, po prostu porozmawiaj o życiu, o problemach, nie bagatelizuj tychże problemów, zachęć do kontaktu ze specjalistą. W ten sposób możesz uratować komuś życie.Osobie pogrążonej w rozpaczy i mającej myśli samobójcze należy doradzić szybką konsultację z psychologiem. Jeśli leży to w naszej mocy, pomóżmy umówić taką wizytę, a nawet wybrać się wraz z osobą zainteresowaną, by czuła się raźniej.Nigdy nie wolno lekceważyć myśli samobójczych, nawet jeśli dana osoba nie miała w przeszłości prób samobójczych, to stan w jakim się znajduje, jest naprawdę bardzo poważny i wymaga leczenia. LECZENIELeczenie należy rozpocząć od oceny ich nasilenia i związanego z nimi ryzyka podjęcia próby samobójczej. Oceny może dokonać psycholog lub psychiatra. Nie leczone myśli samobójcze mogą prowadzić do śmierci w wyniku popełnienia samobójstwa. Nie należy zatem odwlekać decyzji o skorzystaniu z profesjonalnej pomocy w przypadku pojawienia się myśli samobójczych.
