Zaburzenia lękowe, nazywane inaczej zaburzeniami nerwicowymi, należą do grupy zaburzeń psychicznych, w których dominującym objawem jest odczuwanie emocji lęku. Lęk jest stanem, który pojawia się pomimo braku racjonalnych powodów wyjaśniających jego wystąpienie. Osoby z zaburzeniami lękowymi oczekują, że wydarzy się coś złego, natomiast nie są w stanie sprecyzować, czego konkretnie ten lęk dotyczy. Skutkiem tego jest pojawieniem się reakcji nieadekwatnych do sytuacji. Wpływa to na utrudnienie codziennego funkcjonowania oraz znaczne obniżenie nastroju. Lęk bywa źródłem często niewidocznego, lecz ogromnie silnego cierpienia psychicznego.
Psychiczne objawy lęku:
* silne uczucie zagrożenia,
* nadmierną czujność,
* nagle pojawiające się uczucie niepokoju,
* drażliwość,
* zaburzenia pamięci,
* derealizację i depersonalizację,
* ciągłe uczucie zmęczenia,
* problemy ze snem,
* poczucie, że zaraz stanie się coś złego,
* problemy w skupieniu uwagi oraz trudności z koncentracją.
Fizyczne objawy lęku:
* drżenie całego ciała,
* bóle pleców oraz bóle głowy,
* zwiększoną męczliwość,
* pojawiające się uczucie duszności,
* uczucie dyskomfortu w jamie brzusznej,
* nadmierne pocenie,
* zimne dłonie oraz stopy,
* problemy ze strony układu pokarmowego,
* częste oddawanie moczu,
* objawy ze strony układu krążenia (kołatanie serca),
* suchość w ustach oraz trudności w przełykaniu,
* zaczerwienienie skóry lub blednięcie,
* mutyzm (fizyczna niemożność posługiwania się mową przy jednoczesnym zachowaniu rozumienia mowy).
Przyczyny zaburzeń lękowych:
* zaburzenia psychiczne występujące w rodzinie pochodzenia – mogą stanowić predyspozycję do wystąpienia u nas zaburzeń lękowych, jednak nie oznacza to, że jeśli ktoś w rodzinie zmagał się z problemami na tle psychologicznym, automatycznie dotkną one także nas,
* stresujące wydarzenia – zmiana pracy, mieszkania, ciąża i narodziny dziecka, doświadczenie traumatycznego wydarzenia, śmierć bliskiej osoby, doświadczanie przemocy słownej, seksualnej, fizycznej czy emocjonalnej,
* problemy ze zdrowiem fizycznym – najczęstszymi chorobami somatycznymi wyzwalającymi lęk są problemy hormonalne, cukrzyca, astma, choroby serca,
* substancje psychoaktywne – substancje takie jak alkohol, marihuana, amfetamina, środki uspokajające, mogą wyzwalać lęk, szczególnie kiedy efekty przyjęcia danej substancji ustępują. Również ludzie z już występującym lękiem, dążąc do jego zredukowania niekiedy przyjmują coraz więcej tych substancji, co krótkoterminowo może być skuteczne, jednak w dalszej perspektywie wzmaga i utrwala uczucie lęku w mechanizmie błędnego koła,
* czynniki osobowościowe – badacze sądzą, że pewne cechy osobowościowe jak np. perfekcjonizm, nasilona potrzeba kontroli czy niska samoocena mogą predysponować do lękowości.
Rodzaje zaburzeń lękowych
Ze względu na mnogość objawów oraz różnorodność sytuacji, które są wyzwalaczami dla reakcji lękowej, zaburzenia lękowe podzielone zostały na: fobie specyficzne, fobię społeczną, zespół lęku uogólnionego, zaburzenie po stresie urazowym (PTSD), lęk paniczny bez agorafobii, lęk paniczny z agorafobią oraz zaburzenie obsesyjno-kompulsywne.
Fobie specyficzne – jest to stan, w którym występuje nadmierny, nieuzasadniony lęk przed określonymi sytuacjami lub przedmiotami. Osoba, u której występują tego typu lękowe objawy, zdaje sobie sprawę z ich irracjonalności. Do fobii specyficznych zaliczamy m.in.: lęk przed zwierzętami, lęk przed środowiskiem naturalnym (np. brudem), fobie sytuacyjne (lęk przed mostami, windami), fobię przed krwią oraz inne fobie takie jak np. lęk przed śmiercią.
Fobia społeczna – głównym objawem fobii społecznej jest lęk przed wszelkimi sytuacjami społecznymi. Osoby, u których występuje ten typ fobii, obawiają się, że ich zachowanie wywoła upokorzenie lub zażenowanie, które skutkować będzie napadami paniki. W konsekwencji tego starają się unikać wszelkich sytuacji, w których dochodzi do interakcji międzyludzkich.
Zespół lęku uogólnionego – ten rodzaj zaburzeń występuje wtedy, gdy uczucie lęku jest uogólnione oraz trwa przynajmniej 6 miesięcy. Osoby w przebiegu tego rodzaju schorzenia odczuwają ciągły niepokój, zdenerwowanie oraz napięcie, które znacznie utrudnia codzienne funkcjonowanie.
Zaburzenie po stresie urazowym (PTSD) – stany lękowe w przebiegu PTSD są wynikiem doświadczenia bądź bycia świadkiem traumatycznych wydarzeń. Skutkiem tego, jest przeżywanie ich na nowo w postaci nawracających, natrętnych myśli, snów oraz poczucia znajdowania się ponownie w centrum traumatycznych doświadczeń. Ciągłe przeżywanie przeszłych wydarzeń skutkuje odczuwaniem lęku oraz odrętwienia.
Lęk paniczny bez agorafobii jest to nawracający stan, przejawiający się występowaniem napadów przerażenia. Stany te nie są wywoływane konkretnymi przedmiotami ani sytuacjami. Pojawiają się nagle i niespodziewanie. Napady te trwają zazwyczaj od kilku do kilkunastu minut.
Lęk paniczny z agorafobią – napady paniki w przebiegu tego rodzaju schorzenia związane są z lękiem przed przebywaniem w otwartej przestrzeni, w tłumie lub sytuacji, w której (wedle subiektywnej opinii) w razie zaistnienia takiej potrzeby, nie otrzyma się pomocy. W rezultacie osoby z agorafobią unikają sytuacji i miejsc, w których doszło do napadów paniki.
Zaburzenie obsesyjno-kompulsywne jest to rodzaj zaburzenia, w którego przebiegu pojawiają się obsesje (natrętne myśli) oraz kompulsje (natrętne, uporczywe zachowania). Są one wynikiem odczuwania lęku i stanowią nieadaptacyjny sposób poradzenia sobie z ciągłym napięciem i niepokojem.
To, w jaki sposób będzie przebiegać leczenie zaburzenia lękowego jest w dużym stopniu uzależnione od sposobu przeżywania lęku, oczekiwań chorego, a także od tego co powoduje lęk. W przypadku zaburzeń lękowych wskazane jest jednak sięgnięcie po profesjonalną pomoc psychologiczną. Terapia psychologiczna może nie tylko pomóc powrócić choremu do równowagi, ale także zapobiec nawrotom lęku. Jest najefektywniejszym sposobem leczenia tego typu zaburzeń.
