W głowie nastolatka wiele się dzieje, bardzo często są zagubieni i trudno im samym ocenić, czy sytuacja wymyka się spod kontroli. Niepokojące lub natrętne myśli nie muszą od razu oznaczać zaburzenia. Jednak kiedy stają się one zbyt natrętne, przeradzają się w obsesję i utrudniają codzienne funkcjonowanie – mogą być objawem zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego czyli OCD (obsessive-compulsive disorder).
Myśli natrętne są niechciane, trudne, powodujące duży dyskomfort. Te myśli, zamiast przepływać i się wyciszać – nasilają się, krążą nieustannie, „nie chcą się odczepić”, „same pchają się do głowy”, trudno się ich pozbyć.
Takie myśli wywołują trudne emocje – wstyd, lęk, odrazę. Natrętne myśli i emocje towarzyszą młodemu człowiekowi niemal nieustannie, nie ma od nich wytchnienia, nie ma odpoczynku, nie ma ucieczki. To bardzo wyczerpujące. Pewnym ukojeniem (chwilowym) stają się czynności o szczególnym znaczeniu – kompulsje.
Trzy charakterystyczne elementy „Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne u nastolatków” to:
– obsesje – niechciane, natrętne myśli, wyobrażenia i impulsy. Natrętne myśli mogą powodować dyskomfort, utrudniać koncentrację, naukę, mogą być źródłem długotrwałego dotkliwego cierpienia.
– kompulsje (inaczej: czynności natrętne) – widoczne zachowania i czynności umysłowe mające łagodzić niepokój i stres wywołane obsesjami. Kompulsje to czynności, które osoba cierpiąca na OCD czuje, że musi wykonać, aby pozbyć się niechcianej myśli lub wziąć za nią odpowiedzialność. Przypomina to odprawianie magicznego rytuału, którego mocą możemy zmienić rzeczywistość. Kompulsje mogą zaburzać codzienne funkcjonowanie, zajmować sporo czasu (rytuały związane z myciem, kąpielą, zabezpieczaniem domu przed wyjściem, sprawdzaniem, czy wszystko jest „w porządku”, układaniem rzeczy w odpowiednim szyku, etc.)
– zaburzenia funkcjonowania – trudności w radzeniu sobie z wymogami życia spowodowane obsesjami i kompulsjami.”
Często powtarzającymi się tematami natrętnych myśli są:
* seks, nagość, erotyka,
* higiena i czystość,
* zdrowie, zagrożenie chorobą lub śmiercią,
* religia, moralność,
* agresja, obawy przed zrobieniem czegoś złego lub skrzywdzeniem innych osób,
* katastrofy, wypadki,
* samobójstwo lub wyrządzanie krzywdy sobie,
* nadmierne poczucie odpowiedzialności – za rzeczy i zdarzenia, na które w rzeczywistości nie ma się wpływu.
Kompulsje u nastolatków z OCD często obejmują:
* sprawdzanie, np. czy drzwi są zamknięte lub czy kuchenka jest wyłączona;
* mycie i/lub czyszczenie, np. wielokrotne mycie rąk, długie kąpiele/prysznice, nadmierne czyszczenie mebli, klamek;
* powtarzanie czynności, aż będą idealne lub „akurat”, rozpoczynanie ich od nowa, jeśli nie spełniają oczekiwań;
* układanie lub porządkowanie rzeczy w określony sposób;
* kompulsje umysłowe, takie jak nadmierne modlenie się lub przypominanie i analizowanie różnych sytuacji;
* nadmierne przyznawanie się do winy lub przepraszanie;
* wypowiadanie na głos “szczęśliwych” słów lub liczb;
* nadmierne szukanie zapewnień.
Jeśli zdarza Wam się coraz częściej myśleć: „moje dziecko sobie nie radzi”, to może oznaczać, że może potrzebować pomocy – nie tylko Waszej pomocy. W zaburzeniach obsesyjno-kompulsyjnych oraz we wszelkich innych sytuacjach, kiedy pomoc rodziców okazuje się niewystarczająca, albo kiedy czujecie się zagubieni, przytłoczeni – sięgajcie po pomoc psychologa.
W przypadku OCD potrzebna jest konsultacja z psychologiem dla nastolatka, psychoterapia oraz psychoedukacja dla rodziców. Im wcześniej, tym lepiej.
